Vấn đề từ nghìn xưa còn để ngỏ

Từ hơn hai nghìn năm trước đã có các hình vẽ kinh lạc. Trong <Nội kinh> cũng không ít chương chuyên luận về kinh lạc. Nhưng dưới con mắt của mọi người, hệ thống kinh lạc đã được kiểm chứng thực tiễn hàng nghìn năm nay, không có một vất đề gì khách quan sự thực. Tuy nhiên, đối với giải phẫu học hiện đại, bất kể sử dụng kính hiển vi điện tử phóng đại cỡ nào, cũng đều không thể tìm thấy bất kỳ một đường kinh lạc nào đi theo sơ đồ của người xưa. Vậy có tồn tại thực thể khách quan kinh lạc hay không? Nếu có thì tại sao không thể phát hiện ra? Kinh lạc lại có quan hệ đối với khoa học hiện đại như thế nào? Nếu không có, thì lý giải vấn đề tính năng và tác dụng của 14 đường kinh mạch như thế nào? Làm sao giải thích được hiệu quả của phương pháp châm cứu? Đó đều là những vấn đề mà cho đến bây giờ vẫn chưa lý giải được một cách thống nhất.

Giới khoa học ở lĩnh vực Tây y, sinh học và vật lý đa số phủ định quan điểm kinh lạc. Có quan điểm cho rằng, kinh lạc là sản phẩm kết hợp của suy luận triết học và y học cổ Trung Quốc. Người Trung Quốc đã vận dụng quan điểm âm dương, ngũ hành, bát quái và “thiên nhân tương ứng” … mà suy luận ra học thuyết kinh lạc, chứ nó hoàn toàn không tồn tại trong thực tế, khoa học thực nghiệm vĩnh viễn không thể chứng nghiệm được. Ngoài việc cho rằng kinh lạc là một sản phẩm của triết học ra, giới khoa học hiện đang có hai quan điểm khác nhau về sự tồn tại của kinh lạc.

1. Kinh lạc là hệ thống mạch máu và đường thần kinh

Ngành sinh vật học, y học thậm chí một số học giả Đông y cho rằng: Học thuyết kinh lạc chính là sự tổng hợp toàn bộ hệ thống mạch máu và thần kinh của cơ thể, chẳng qua là cách gọi của y học cổ Trung Quốc và y học hiện đại là khác nhau mà thôi. Ngành giải phẫu học cổ đại Trung Quốc còn sơ khai không phát triển rực rỡ như bây giờ nên toàn bộ nhận thức của người cổ xưa chưa có khái niệm “mạch máu” và “đường thần kinh”. Nhiều người sau khi nghiên cứu văn hiến Trung Quốc cho rằng: người xưa khi miêu tả kinh lạc phần lớn là nói đến tác dụng tuần hoàn huyết dịch trong cơ thể. Giới học thuật hiện đại cũng công nhận, hệ thống kinh lạc của người xưa đã bao hàm toàn bộ khái niệm mạch máu của giải phẫu học hiện đại.

Trong <Nội kinh> cũng không nói đến khái niệm “thần kinh” mà chỉ đề cập đến kinh lạc. Hệ thống thần kinh là không thể thiếu được đối với sự sống, nếu không biết đến hệ thống thần kinh thì toàn bộ nền y học sẽ sai lầm mà không thể lưu truyền đến bây giờ. Đối với nghiên cứu hiện nay cho thấy, khái niệm kinh lạc của người xưa là cực kỳ rộng lớn, đa số các đường miêu tả về hệ thống kinh lạc của người xưa rất gần với các đường thần kinh theo khoa học hiện đại. Trên thực tế giải phẫu, hệ thống kinh mạch và huyệt vị có mối liên hệ mật thiết đến các vị trí thần kinh, điều này được thể hiện rất rõ ràng ở hiệu quả và phương pháp trong châm tê, điện châm. Không ít các hiện tượng điện châm có thể dùng tác dụng của thần kinh để lý giải. Bởi vậy, nhiều quan điểm cho rằng kinh lạc chính là hệ thống mạch máu và thần kinh trong cơ thể.

Hệ thống kinh lạc trong cơ thể

2. Kinh lạc là một hệ thống còn chưa biết

Có quan điểm cho rằng, nghĩa rộng của hệ thống kinh lạc bao quát toàn bộ hệ thống mạch máu và thần kinh, có thể còn bao quát cả chức năng điều tiết dịch, hệ lim pô v.v… là những hệ thống mà y học hiện đại đã chứng minh là có thật. Bởi vậy, họ cũng cho rằng, ngoài tất cả những hệ thống mà khoa học đã phát hiện và kiểm chứng được ra, trong cơ thể còn tồn tại một hệ thống huyền bí, đặc sắc mà khoa học hiện đại còn chưa nhận biết được, đó chính là hệ thống kinh lạc theo học thuyết Đông y. Nghĩa hẹp thì kinh lạc thường chỉ những hệ thống mạch máu và thần kinh đặc biệt v.v… Nó có đặc trưng sau:

• Sự đặc biệt ở đường vận hành: <Nội kinh> đưa ra đường vận hành của 14 kinh mạch và các huyệt vị của nó: Là một hệ thống mà cho đến hiện nay, khoa học còn chưa nhận thức được, 14 đường kinh mạch này không phải là các mạch máu hay hệ thống thần kinh, nó tồn tại khách quan và độc lập đối với những gì mà y học hiện địa có thể nhận biết được, đó cũng là vấn đề trọng tâm của thuyết kinh lạc.
• Đặc biệt ở mối quan hệ giữa kinh mạch và tạng phủ: Mỗi một kinh mạch lại có mối quan hệ tương ứng với một tạng hoặc phủ, và có mối liên quan về sinh lý bệnh lý với tạng phủ ấy, và lấy tạng phủ đó để gọi tên. Như kinh Tâm, kinh Phế, kinh Đởm, kinh Trường, kinh Vị, v.v… Mối quan hệ giữa đường kinh mạch và tạng phủ là một vấn đề mà khoa học hiện đại chưa nhận thức rõ ràng được.
• Đặc biệt ở lý luận và hiệu quả trị liệu: Lý luận kinh lạc cho rằng, kinh mạch là con đường vận hành của “khí” và “huyết”. Mà “khí” theo cách hiểu của Tây y thì chỉ thuần túy là các chất khí có trong môi trường. Nhưng theo học thuyết của Đông y thì khí lại gồm rất nhiều loại (tông khí, nguyên khí, vệ khí, dinh khí, …), thể hiện ở nhiều dạng khác nhau (dưỡng khí, năng lượng, công năng, miễn dịch, …), và có tính chất hết sức phong phú. Khái niệm “khí” của Đông y hết sức cao siêu huyền ảo, phạm vi ứng dụng cực kỳ rộng rãi, hiệu quả thu được rất cao. Thông qua châm cứu vào huyệt vị và đường kinh mạch (khác hẳn với lý luận của Tây y), các lương y phương Đông có thể đem lại sự cân bằng cho âm dương, khai thông bế tắc, bồi đắp hư thiếu, triệt tiêu bệnh độc đem lại những hiệu quả trị liệu tuyệt vời mà Tây y không thể lý giải được. Do vậy hiệu quả và việc ứng dụng châm cứu đã được công nhận ở hầu hết các nước trên thế giới, nên học thuyết kinh lạc của Đông y mặc nhiên đã được công nhận là thực sự tồn tại chỉ là chưa quan sát được mà thôi.