Nắng “thử” là hỏa nhiệt của ngày Hè, hỏa nhiệt thuộc dương, nên thử là dương tà. Thử tà tổn thương cơ thể, thường xuất hiện các chứng dương nhiệt mạnh cấp, như tràng nhiệt. Tâm phiền, mặt đỏ, mạch Hồng Đại v.v… Thử là chủ khí của mùa Hè, có cùng tính với hỏa nhưng thử tà gây bệnh có tính chất theo mùa, chủ yếu phát bệnh vào những ngày hè nắng nóng.
ĐẶC ĐIỂM VÀ TÍNH CHẤT CỦA THỬ
a) Thử là dương tà, tính của nó là nóng: cảm nắng thì biểu hiện là sốt cao, miệng khát, mạch hồng v.v…
b) Tính của thử thăng tán, tổn hại nguyên khí hao thương tân dịch: Thăng tán thì tấu lý mở, mồ hôi đổ ra ngoài mà dễ tổn dịch hao khí; tân dịch tổn thương thì miệng khát, Tâm phiền, tiểu tiện ngắn; Khí tổn thương thì mệt mỏi đuối sức, thậm chí hôn mê đột quỵ.
c) Thử thường cấu kết với thấp, những ngày nắng nóng thường nhiều mưa, ẩm thấp nhiều, lại nhân vì nóng nực nên ăn uống nhiều đồ sống lạnh, dễ tổn thương Tỳ Vị, Tỳ mất kiện vận, thấp theo đó mà sinh ra, cho nên bệnh do thử thường đi cùng với thấp mà gây nên các chứng: tay chân rã rời, ăn uống không thoải mái, vùng ngực khó chịu, nôn mửa, ỉa chảy, v.v…
CHỨNG THỬ THƯỜNG THẤY
a) Thương thử (cảm nắng): người nóng, ra nhiều mồ hôi, đầu đau, khí lực ít, co quắp, lợm giọng, vùng ngực khó chịu, miệng khát thích uống, mạch Hư Sắc, Trị liệu nên giải biểu thanh thử.
b) Trúng thử (trúng nắng): đột nhiên phát bệnh, đầu váng đau, lợm giọng buồn nôn, người nóng, bồn chồn bứt rứt, không ra mồ hôi, thường đột nhiên mê man ngã quị, bất tỉnh nhân sự, tay chân giá lạnh, mạch Đại mà Hư, hoặc Hư mà Sắc. Nhanh dùng phép phương hương khai khiếu, sau khi tỉnh dùng cam hàn thanh nhiệt.
PHÉP TRỊ CHỨNG THỬ
| Nguyên tắc trị liệu | Chứng thích ứng | Phương thuốc sử dụng |
| Sơ phong khư thử | Cảm nắng, da dẻ nóng sốt, sợ lạnh đầu nặng, đầu đau không ra mồ hôi | Hương nhu ẩm |
| Khư thử điều nguyên | Thử nhiệt làm tổn thương khí, vùng ngực khó chịu, khí nhộn nhạo, miệng khát sợ lạnh | Phép khư thử điều nguyên |
| Thanh hỏa địch thử | Thử thấp thân nhiệt thở gấp, tâm phiền nước tiểu vàng, tay chân đuối sức, tinh thần yếu mệt, miệng khát tự ra mồ hôi, mạch hư. | Vương thị thanh thử ích khí thang |
| Thanh tuyên thử thấp | Thử và thấp câu kết, uất bế ở khí phận, thân nóng đầu hoa, Tâm phiền miệng khát, gầy đỏ phiếm lực | Tam thạch thang |
| Phương hương khai khiếu | Chứng trúng nắng, đầu váng mắt hoa, bất tỉnh nhân sự | Hành quân tán |
TÍNH CỦA THỬ THĂNG TÁN, HAO KHÍ THƯƠNG TÂN
- Thử là dương tà, tính chất của dương là thăng phát, cho nên thử tà xâm nhập vào cơ thể thường vào thẳng khí phận, khiến cho thấu lý khai tiết à ra nhiều mồ hôi.
- Nếu mồ hôi ra quá nhiều, sẽ hao thương tân dịch, tân dịch hao tổn gây nên các chứng: miệng khát thích uống nước, tiểu tiện ngắn đỏ ít, …
- Tà của thử nhiệt nhiễu động tâm thần, thì tâm thần phiền muộn rối loạn mà không yên.
- Nếu ra mồ hôi quá nhiều, thường gây nên khí theo tân dịch thoát tiết ra ngoài mà dẫn đến khí hư. Có thể gây nên hụt hơi đuối sức, thậm chí đột nhiên hôn mê, bất tỉnh nhân sự.
Tìm về thiên nhiên xanh mát là cách điều hòa, đẩy lùi thử tà
